Antik Yunan, birçok alanda olduğu gibi gramerin de gelişimi açısından önemli bir dönemin adıdır. Dönemin büyük filozofları dilin doğru kullanımını ve gramer sanatının inceliklerini vurgulayan ve önemseyen bir kültüre sahipti. Bu bağlamda Antik Yunan, dilbilgisinin ve gramer sanatının gelişiminde önemli bir kilometre taşı olarak kabul edilir. Yunanlar, dilin düzgün kullanımının ve gramerin inceliklerinin, etkili iletişimin temel unsurları olduğuna inanırlardı. Bu nedenle bu dönemde -dilin doğru kullanımını ve kuralları anlamak için- gramer çalışmaları büyük bir önem kazanmıştır. Dönemin gramer çalışmaları, dilin yapısını, cümle yapısını, kelime türlerini, sesleri ve dilbilgisel kuralları sistematik bir şekilde inceleyen bir disiplindi. Dilbilgisel terimlerin ve kavramların geliştirilmesi, dilin yapısal özelliklerini anlamak ve dilin doğru kullanımı ve düşünme eyleminin serimlenmesi bağlamında büyük bir öneme sahipti.
Grammatikí [γραμματική] Hakkında
Gramer, bir dilin kelime dağarcığı, cümle yapısı, sözcüklerin bir araya gelmesiyle oluşan anlam ve dilbilgisel kurallarını içermektedir. Dilin sesbilgisel, biçimbilgisel ve sözdizimsel özellikleri gramerin ana konularını olşturmaktadır. Gramer, dilin doğru kullanımını ve anlamın açık iletilmesini sağlamak için dilbilgisel kuralların takip edilmesini gerektirir. Dilbilgisel kurallar, sözcüklerin nasıl türetileceğini, cümlelerin nasıl oluşturulacağını, kelime türlerini ve dilin zaman çekimlerini belirler. Gramer, dilin yapısını anlamamıza ve kurallarına uygun bir şekilde iletişim kurmamıza yardımcı olur. Dilin düzgün kullanılması, anlamın doğru ve anlaşılır bir şekilde iletilmesini sağlar. Dilin sesbilgisel, biçimbilgisel ve sözdizimsel özelliklerini anlamak, dilin yapısını çözümlemek ve onu daha etkili bir şekilde kullanmak için ona özgü kuralları öğrenmek önem arz etmektedir. Gramer, dilin yapısal ve sistematik yönlerini anlamak ve doğru kullanmak için önemli bir disiplindir. Dilin kurallarına uygun bir şekilde iletişim kurarak, anlamı netleştirmek ve anlaşılabilir bir şekilde ifade etmek mümkün olur.
Dionysios Thraks Hakkında
Bu dönemde, dilin doğru kullanımının ve dilbilgisinin önemi vurgulamak üzere Dionysios Thraks[1] gibi bir isim gramer sanatının temellerini atmış ve dilbilim alanında büyük katkılar sağlamıştır. Dionysios Thraks, İ.Ö. 2. yüzyılda yaşamış olan bir filolog ve dilbilimci olarak karşımıza çıkmaktadır. Dilin yapısal özelliklerini izah ederek ve dilbilgisel kurallarını sistemli bir şekilde ele alan ve “Gramer Sanatı” adlı eseriyle tanınmıştır.
Dionysios Thraks’ın çalışmaları, dilbilim alanında önemli bir kilometre taşı olarak kabul edilmektedir. Eseri, Antik Yunan dilbilgisini ve dilin yapısını anlamak isteyenler için bir kılavuz niteliği taşır. “Teknikler Üzerine”, gramerin temel kurallarını, kelime türlerini, cümle yapısını ve dilin doğru kullanımını sistematik bir şekilde açıklar. Thraks’ın derinlemesine analizleri, dilin yapısal karmaşıklığını anlamamıza yardımcı olurken, dilbilgisel terimler ve kavramlar da dilin inceliklerini keşfetmemizi sağlar. Thraks, dilbilgisine olan katkılarıyla dilin sanatsal ve yapısal yönlerini anlamamıza ve iletişimi daha etkili hale getirmemize yardımcı olmuştur.
“Gramer Sanatı” Neden Okunmalı?
Gramer Sanatı neden okunmalı sorusunun birçok cevabı olabilir, dilerseniz gelin bunları madde madde belirtelim:
- Öncelikle belirtmemiz gerekirse “gramer” dediğimiz şey birincil olarak konuşmanın ve yazmanın kalitesini belirlemektedir ve bu yönüyle de insanlar arası iletişimin mümkün olmasını sağlayan başlıca unsurdur. Bu gerekçeyle sadece şair ve yazarlara yönelik değildir, gramer tüm insanlığı ve kültürel birikimlerin bizatihi kendisini ilgilendirmektedir. Bu bağlamda Dionysios Thraks tarihi bir misyonu üstlenmiş diyebiliriz.
- Kitabın alt başlıklarına bakıldığında oldukça ayrıntılı bir incelemeyle karşı karşıya olduğumuz anlaşılacaktır. Zira Thraks, kitabın ilerleyen bölümlerinde “tonlama”, “noktalama”, “hece”, “kelime” gibi konulara değinmiş ve “algılama”, “anlaşma” ve “kendini ifade etme” gibi bireysel ve toplumsal mefhumların merkezine dil ve uygulamalarını konumlandırmıştır. Bu manada Gramer Sanatı, insan varoluşunun önündeki tek engelin dilin kötüye kullanımı sorunu olduğunu gözler önüne sermektedir. Gramer Sanatı konuşabilmenin ve insanın dış dünyaya doğru salınımının önlerini açmak isteyen bir eser olarak karşımıza çıkmaktadır.
- Dil, varlığımızın en belirgin kanıtlarından biri olarak oldukça önemlidir. Gerek toplumsal gerekse bireysel anlamda kendimizi belirlediğimiz ve evrende kendimize anlamlar yaratabildiğimiz tek mecradır.
Sonuç olarak Gramer Sanatı, yaşayan ve nefes alan her insanın mesaisine dâhil olan bir metin olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yönüyle G.M. teknik bir dil çalışması olmamakla birlikte insan fenomeninin kendisini kaçınılmaz olarak merkezinde bulacağı “dil”i olgusal anlamda ele alması bakımından oldukça önemli bir eserdir. Thraks, bu küçük metinde (yaklaşık 42 sayfa) bir ilki başarmış ve gramer sanatının alanını genişleterek onu insanın tüm yaşamsal bağlarının ortasına konumlandırmıştır.
Can Murat Demir
[1] “Thraks’ın asıl önemi herhalde buradan ileri gelmektedir. Böylelikle o, Yunan dilinin temel kural ve ilkelerinin bir araya getirildiği ilk gramer kitabına imzasını atabilmiştir.” D. Thraks, Gramer Sanatı, İstanbul: Alfa, 2017, (Çev) Eyüp Çoraklı, Alfa, [s.10].