“Delikanlılık”, “kabadayılık”, tarihsel süreç içerisindeki toplumsal karşılığına baktığımızda, mahallelinin bıçkın namus bekçisi, güvenlik ve adalet sağlayıcısı, sözünün eri, mazlumun yanında, paraya önem vermeyen sert erkek sembolüne karşılık gelmektedir.
Yeşilçam’da başlayan delikanlılık tasvirinin birçok örneklemini görmekteyiz. Kadir İnanır ile racon kesen —Ben Deli Kadir— delikanlılık, Yılmaz Güney’le illegal yollara bulaşmış kabadayı, ancak aileyi, kadını, gençliği önemseyen ve eğitime yönlendirmek isteyen —Alın okutun bu kızı orospu olacaksa da okumuş orospu olsun— mafya babası, Sadri Alışık’la vefakâr, çaresiz, kaderci, saflığın simgesi — bu da mı gol değil hâkim bey — bıçkın delikanlı, Yılmaz Erdoğan’la zıpır, dikiş tutmayan, ailesine ve mahalleye gelebilecek bir zararda gözünü kırpmadan tehlikelere atlayan Mükremin abi… Bu meşhur tiplemeler, delikanlılık sembolünün anlam zenginliğini ve çeşitliliğini gözler önüne sermektedir.
Delikanlılık kavramının sinemaya yansımalarında iki farklı karakter, Orhan Abi (Gencebay) kentli ve yakışıklı, İbrahim Tatlıses ise kara, kavruk ve kırsal bir tip olarak karşımıza çıkmaktadır. Orhan Abi’nin efendice acıyı kabullenme, acıdan haz alma, ıstırabı sahiplenme, kötü talihi onaylama gibi meziyetleri herkesçe bilinen arabesk unsurlardandır. Vazgeç Gönlüm, Hatasız Kul Olmaz, Bir Teselli Ver, Dertler Benim Olsun, Kaderimin Oyunu gibi şarkılara imza atan Orhan abi yüksek sesle haykırmaktadır. İbo’nun “bende isterem” çıkışı Orhan abinin aksine kendi payına düşeni istediğini görmekteyiz. Fazlasını isterken kadın imgesinin de bu talebe dâhil edildiğini görmekteyiz. “Kiraz dudaklar, Ayşem, Hülya, tombul memeler” vb. cinsel çağrışımlar, kadını erkek egemenliğinde bir seks metasına dönüştürmektedir.
Yavuz Turgul Sinemasında Toplumsal Değişim ve Kriz Anlatısı[1]
Yavuz Turgul sinemasına baktığımızda, 1950’ler ve sonrasındaki ideolojik, toplumsal, sınıfsal hareketlerin yansımalarını yakalamaktayız. Turgul, bu yansımaları sinemasına üç ana tema üzerinden yansıtmaktadır: Toplumsal Değişim, Doğu-Batı ikiliği ve erkek dostluğu.[2]
“Muhsin Bey” Filmi Üzerinden Kimlik ve Kültür Krizi
Yavuz Turgul sineması toplumsal krizlerin ve kültürel çatışmaların hat safhada işlendiği filmlerdir. “Muhsin Bey (1987)” buna tipik bir örnek teşkil etmektedir. Filmde İstanbul beyefendisi olan Muhsin Bey (Şener Şen) işine sadık, sözüne güvenilir, nezaket sahibi eski bir müzik yapımcısıdır. Ali Nazik (Uğur Yücel) kırsaldan kente gelen türkücü olmak isteyen fırsatçı, kurnaz, kolay yoldan şöhreti yakalayarak zengin olmak isteyen bir karakterdir. Bu iki farklı kültürün karşılaşması beraberinde birçok karşıtlığı ve gerilimi getirmektedir.
“Eşkıya” Filmi Üzerinden Delikanlılık Anlatısı
Eski bir eşkıya olan Baran, yıllar sonra hapisten çıkar ve İstanbul Tarlabaşı’nda mekân tutmuş Cumali ile hayatları kesişir. Baran sözüne güvenilir, mert, uzun yıllar hapis yattığı için dış dünyaya yabancıdır. Cumali ona dış dünyayı tanıtırken bir yandan da İstanbul’un arka sokaklarında gayri meşru işler kovalayıp hayata tutunmaya çalışmaktadır.
Eşkıya, Türk Sineması’nın kırılma hareketinin başlangıcıdır. Bu bağlamda Yeşilçam’ın konu işleyişi ve tematik bağlantılarından oldukça farklı bir yapım özelliği taşımaktadır. Klişeleşmiş zengin erkek veya fakir kız konularından uzak daha çok toplumsal kültürün dayattığı değişimler üzerinden yaşanan krizler konu edinilmektedir.
Turgul’un filmlerinde çokça rastlanılan geleneksel kültürün çözülmeye uğraması ve devamında doğu- batı ikiliği Baran ve Cumalı karakterleri üzerinden aktarılmaktadır. İstanbul bu anlamda Doğu ve Batının karşılaşıp karşıtlaştığı bir krizin odak noktası olarak tasarlanmıştır.
Yeter Demir
[1] Yüksel, S. (2013). Yavuz Turgul Sinemasında Toplumsal Değişim Ve Kriz Anlatısı . Selçuk İletişim, 8 (1) , 282-294 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/josc/issue/19026/200544
[2]A.g.e.s.285